HASAN ESEN

BELFAST

Kuzey İrlanda, İngiltere'yle birlik yanlılarının yeniden sokağa çıkmasıyla 1998'de imzalanan barış anlaşmasından bu yana görülmeyen olaylara sahne olurken, gerginliğin büyüyüp Protestanlar ve Katolikleri içine çeken şiddet olaylarına dönüşmesinden endişe ediliyor.

Kuzey İrlanda'da 29 Mart'ta başlayan şiddet içerikli protestolar, eski korkuları canlandırdı.

Başkent Belfast'ın düşük gelirli Protestan bölgelerinde başlayan olaylar, Kuzey İrlanda'nın diğer bölgelerine de yayılıp Katolik gençleri de sokağa çekti.

Protestolarda bir otobüs ve bazı araçlar ateşe verilirken kentte tarafları birbirinden ayıran "barış duvarı"nın üzerinden karşılıklı taşlar ve molotofkokteylleri atıldı. Olaylarda 100'den fazla polis memuru da yaralandı.

SEBEP BREXİT

1998'de imzalanan ve İrlanda Adası'ndaki çatışmaları sona erdiren Hayırlı Cuma Anlaşması'nın ardından ilk kez bu ölçekte şiddet eylemleri görülmesinin sorumlusu olarak, Brexit gösteriliyor.

1998'de hem İrlanda Cumhuriyeti hem de Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği (AB) üyesi olmasının da etkisiyle iki ülke arasında sınırlar kaldırılmıştı ancak Birleşik Krallık'ın bu yıl AB'den ayrılmasıyla sınır konusu yeniden gündeme geldi.

Çatışmaları sona erdiren Hayırlı Cuma Anlaşması uyarınca bir kara sınırı oluşturulamayacağı için sınırın denizde kurulmasına karar verildi ancak denizdeki bu sınır, Kuzey İrlanda ile İrlanda Cumhuriyeti arasında değil, Kuzey İrlanda'yla parçası olduğu Birleşik Krallık arasına çizildi.

KUZEY İRLANDA PROTOKOLÜ'NÜN İPTALİNİ İSTİYORLAR

Avrupa Birliği (AB) ile varılan Brexit anlaşması ve anlaşmanın parçası Kuzey İrlanda Protokolü gereği Kuzey İrlanda ve Birleşik Krallık'ın geri kalanı arasındaki ticaret, artık gümrüğe tabi.

Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'ın bir parçası olarak kalmasını isteyen Protestanlar, protokole karşı çıkarken Kuzey İrlanda'nın İrlanda Cumhuriyeti ile birleşmesini isteyen milliyetçi Katolikler, protokolün tamamen uygulanması gerektiğini söylüyor.

Protestanlar, protokolün, Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'taki konumunu tehdit ettiğini savunuyor. Protestanlara göre, protokol Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'tan koparılarak AB tarafından ilhak edilmesi anlamına geliyor.

AA muhabirine açıklama yapan 52 yaşındaki eski İngiliz asker Richard Inman, protokolün yürürlükten kaldırılmasını istiyor.

Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'ın parçası olarak kalması için savaşan ve sonrasında da adaya yerleşen Inman, "Kuzey İrlanda ile Büyük Britanya arasında denizde bir sınır oluşturuldu. Esasen gerçekte olan şu; Kuzey İrlanda şimdi bu fiili sınırla Birleşik Krallık'ın geri kalanından ayrıldı ve ekonomik olarak İrlanda'yla birleşti." dedi.

"BU ÜLKEDE ASLA 'ASLA' DİYEMEZSİNİZ"

Mevcut durumu "Kuzey İrlanda'nın AB'de kalıp Birleşik Krallık'ın geri kalanının AB'den ayrılması" olarak açıklayan Inman, "(Bu) Birlik yanlıları için hiçbir şekilde kabul edilemez." diye konuştu.

Sorunun ancak protokolün kaldırılmasıyla çözülebileceğini savunan eski asker, olayların büyümemesini ümit ettiğini vurguladı. Inman, ancak zaman zaman tarafların birbirlerine yönelik saldırıları olabildiğini; 1998'de atılan bir molotofkokteylinin bir eve isabet etmesi sonucu çıkan yangında 3 çocuğun öldüğünü hatırlattı.

"Bu ülkede asla 'asla' diyemezsiniz. Çok iyi farkında olmamız gereken şey de bu." ifadesini kullanan Inman, bu nedenle, her iki taraftaki insanların öfkelerini yönlendirmelerinin bir yolunu bulmalarının çok önemli olduğunu söyledi.

"BUNUN BİR KARŞILIĞI OLACAKTIR"

Öbür taraftan olaylar, Katolikler için büyük endişe kaynağı olmaya devam ediyor.

Kuzey İrlanda'nın Birleşik Krallık'tan bağımsızlığını savunan ayrılıkçı örgüt İrlanda Cumhuriyet Ordusu'nun (IRA) eski üst düzey isimlerinden Sean Murray, protokolün AB'yle yapılan bir anlaşma olduğuna dikkati çekti.

Protestanların protokole karşı eylemlerini tarafları birbirinden ayıran alanlara taşımasının sorun olduğunu kaydeden Murray, "Bunun bir karşılığı olacaktır. Bunu geçen hafta gördük çünkü insanlar bölgelerinin işgal edildiğini düşünüyorlardı. Buranın tarihini anlamalısınız. 50 yıl önce sokaklar, buraya anarşist terörizmi getiren birlik yanlıları tarafından yakıldı. Bu (protestolar), burada yaşayan insanlar için güçlü bir işaret." değerlendirmesinde bulundu.

Eski IRA mensubu Murray, durumdan endişe ettiğini vurgulayarak "Çünkü böyle bir gerginlik yaşadığınızda veya bu protestolar gibi provokasyonlar olduğunda istenmeyen sonuçlar ortaya çıkabilir. Geçen hafta olduğu gibi buradaki barış hattının bir parçasını temsil eden kapı aşıldı. Molotofkokteylleri atıldı. Bu, burada evleri bulunanlar için korkutucu. Evlerine molotofkokteyllerinin gelmesinden endişe ettiler." diye konuştu.

"NE OLACAĞINI BİLEMEZSİNİZ"

Böyle eylemlerin iki taraf arasında çatışmaya yol açacak ölümlere neden olabileceği uyarısında bulunan Murray, "Buraya molotofkokteylleri, tuğlalar geliyordu. Sadece çok büyük bir şans eseri kimse ölmedi ya da ciddi şekilde yaralanmadı." dedi.

Birlik yanlılarının, tarafların karşı karşıya gelmesine yol açacak bir gelişmenin medyanın ilgisini çekebileceğini bildiğini söyleyen Murray, silahlı bir çatışma riski olup olmadığına ilişkin soru üzerine, "Hayır, umarım olmaz. Ne demek istediğimi anlıyorsunuz ancak tehlike, daha ileri gitmeleri olacaktır. Ne olacağını bilemezsiniz." ifadelerini kullandı.

PROTESTANLAR VE KATOLİKLERİ AYIRAN "BARIŞ DUVARLARI"

Protestanlar ve Katolikleri sadece Kuzey İrlanda Protokolü'ne dair görüşleri ya da dini inançları değil aynı zamanda Belfast'ı kaplayan metrelerce yükseklikteki tel örgülü duvarlar da ayırıyor.

Barış anlaşmasının üzerinden geçen 23 yıla rağmen duvarlar ve duvarlar üzerinde gündüzleri açık olsa da geceleri kapatılan dev demir kapıların varlığı, taraflar arasındaki güven sorununa işaret ediyor.

Doğu Belfast'ta Protestanlar, Batı Belfast'ta ise Katolikler yaşıyor. Bu bölgelerdeki evlerin duvarları ise bir tarafın "terörist", diğer tarafın "kahraman" dediği kişilerin resimleriyle kaplı.

İRLANDA SORUNU

İngiliz imparatorluğunun ilk sömürgesi İrlanda adasından İngiltere'nin elinde kalan kısmı teşkil eden Kuzey İrlanda, 1960'lı yıllardan 1998'e kadar Katolik ayrılıkçılar ile İngiltere ile birlik yanlısı Protestanlar arasındaki çatışmalara ve terör olaylarına sahne olmuştu. 40 yıla yayılan ve "Sorunlar" diye anılan yıllarda terör olaylarında 3 bin 500 civarında kişi hayatını kaybetmişti.

Ada ancak 1998'de imzalanan Hayırlı Cuma Anlaşması ile sükunete kavuşurken Kuzey İrlanda'da çatışan tarafların ortaklığına dayalı bölgesel yönetim kurulması üzerinde anlaşılmıştı.

Belfast Anlaşması olarak da bilinen metinler, Kuzey İrlanda'da bugün yürürlükte olan bölgesel yönetimin temelini oluşturuyor.


Barış anlaşmasının üzerinden geçen 20 yılı aşkın süreye karşın bölge halkı arasında güven tam olarak tesis edilebilmiş değil.