Çökmüş evliliklere tutsak Yahudi kadınlar

Yahudilikte bir çiftin boşanabilmesi için kadının kocasından boşanma belgesi "get" alması gerekiyor. Ama kimi kocalar bu belgeyi vermeyi reddediyor.

Şoşana, İsrail'de yaşıyor, kocası Aaron ise Amerika'da. Yerel Yahudi mahkemesi, Aaron'un boşanma belgesini vermesi yönünde karar almış da olsa, Amerika'daki eş buna yanaşmıyor.

Dini geleneklerine sıkı sıkıya bağlı olan Şoşana, boşanıncaya kadar başka bir erkekle flört edemiyor veya ilişkiye giremiyor.

"Kocasının boşanma belgesi vermediği bir kadın, tam anlamıyla rehine durumunda. Kocası, kadını yalnızlığa mahkum ettiği için, bu en büyük psikolojik taciz şekli." diyor.

Şoşana'nın kocası Aaron ise, artık ergenlik yaşına gelmiş olan çocukları üzerinde velayet ve ziyaret hakları için mücadele verdiğini söylüyor.

Aaron, gönderdiği e-postada, karısının "makul ve teminat altında ziyaret hakları ve velayet düzenlemesi içeren bir boşanmayı reddettiğini ve ileri sürdüğü koşullar yerine getirilirse karısına boşanma belgesini vermeye hazır olduğunu" belirtiyor.

Aaron, "Şoşana çocuklarımla normal bir ilişki kurmamı engellemeseydi şimdiye kadar ikimiz de yeniden evlenebilirdik" diyor.

Kadın-erkek eşitsizliği

Yahudi geleneğinde boşanma için erkeğin onay vermesi gerektiği gibi, kadının da verilen onayı kabul etmesi gerekiyor. Ancak günümüzde İsrail'de 100'ü aşkın "evlilik kurumuna zincirlenmiş" kadın bulunmasına rağmen, bu konumdaki erkek sayısı bir ya da iki.

Haham Eliyahu Maimon, Yahudi hukukunda evlililğin iki tarafın tam onayıyla gerçekleştiğini, boşanmanın da iki tarafın onayını gerektirdiğini vurguluyor.

Eski dönemlerde kocası savaşa gidip dönmeyen kadınlara aguna denirdi. Erkeğin sağ mı, ölü mü olduğunu bilinmediğinden geride kalan karısı bir kanıta sahip olmadıkça yeniden evlenemezdi.

Bugünse, bu tür olaylara pek rastlanmıyor. Yahudi Aile Mahkemesi'ne çıkmayı reddeden bir kocanın karısı, aguna sayılıyor.

Ve bu arada Şoşana evlilik kurumu içinde tutsak kalmaya devam ediyor. Şimdi 43 yaşında, daha gençken yeniden evlenmeyi ve yeni bir hayat başlatmayı düşünüyor idiyse de, artık o günlerin çok gerilerde kaldığını düşünüyor.

"Başka erkeklerle çıkmama izin yok. Başka erkeklerle vakit geçiremiyorum. Aksi halde zina suçu işlemiş bir kadın durumuna düşüyorum diyor.

Yurt dışına kaçan kocalara yaptırım

Şoşana'nın davasına, Yahudi hukuku konusunda uzmanlık sahibi Tehilla Cohen adlı avukat bakıyor. Mahkemenin, Şoşana'nın kocasını boşanma belgesi vermeye zorlama kararı alıp almayacağını bekliyorlar. Bu tür mahkeme kararları İsrail'de sonuç verse de, yurt dışında yaşayan kişiler üzerinde yaptırım etkisi yok.

İsrail'de mahkeme bir erkeğin karısına boşanma belgesi vermesi yolunda karar alır ve eş buna uymazsa, kararı uygulamayan erkeğe, ehliyetine el koymak, kredi kartlarını iptal etmek, banka hesabını kapatmak, para cezası ya da aşırı vakalarda hapis cezası gibi yaptırımlar uygulanabiliyor.

Genellikle bu önlemler bir erkeği karısına boşanma belgesi vermeye ikna ediyor, ama günümüzde İsrail hapishanelerinde kesinlikle eşlerine boşanma olanağı tanımayan bazı mahkum erkekler bulunmakta.

Şoşana'nın olayındaysa, kocası Aaron yurt dışında yaşadığı için, boşanmaya izin vermesi yönündeki bir mahkeme kararı, sadece yerel toplum içinde ayıplanmanın dışında, yaptırım niteliği taşımıyor.

Haham Maimon, bu tür anlaşmazlıkların çözüme kavuşturulmasını sağlamak için yeni yasalar çıkarılması çabası içinde. Bu yasalardan biri, Yahudi mahkemelerine hapiste olan kocaların hayatlarına, telefon görüşmelerini ve ziyaretleri sınırlandırarak kısıtlamak getirilmesi yönünde. Bir diğer yasa ise, boşanma izin verilmemesini bir suç haline getirmeyi, dolayısıyla başka ülkelere kaçan kocaların iadesi yolunun açılmasını hedefliyor.

Yad La'isha ve Mavoi Satum gibi kadın hakları örgütleri, dünya çapında agunot sayısının binlerle ifade edildiğini ve bundan da fazla sayıda kadının, boşanma hakkını elde edebilmek için, velayet hakkı ve mali düzenlemeler bakımından ödünler vermek durumunda kaldığını belirtiyor.

Uluslararası Aguna Günü

Yahudi kadınların bu mücadelesi, her yıl Uluslararası Aguna Günü'nde gündeme taşınıyor. 2014'te söz konusu gün bugüne, 13 Mart tarihine denk geldi.

Bu hafta örgütler, İsrail parlamentosunda Kadının İlerleyişi Komisyonu ile toplantılara katılıyor. Ayrıca Yahudi kadınlarla din arasındaki ilişkileri işleyen filmlerden oluşan bir festival yapılacak, Facebook'ta bu olguya dikkat çeken bir kampanya yürütülecek ve Kudüs'ün merkezinde yürüyüş düzenlenecek.

Yahudi kadınlar, kendi hayatları üzerinde ne denli az söz sahibi olduklarını göstermek amacıyla beyaz maskeler takacaklar.

Şoşana'ya gelince...

Bir daha evlenip evlenmeyeceğini bilemiyor ama, kendisi hakkında kendi kararını verebileceği özgürlüğüne kavuşma umudunu yitirmiyor.

"Benim durumumdaki birisi, her zaman, belki bir gün karar verir ve nihayet beni serbest bırakmaya ikna olur diye, her zaman umut içinde yaşar." diyor.