İngiltere Parlamentosu’nda tartışılan yeni “Kiracı Hakları Yasa Tasarısı” (Renters’ Rights Bill), özel kira konut piyasasında kiracıların güvenliğini ve haklarını köklü biçimde güçlendirmeyi amaçlıyor. Tasarı hâlâ yasalaşma sürecinde, ancak kabul edilmesi halinde önemli değişiklikleri kapsıyor.
Yeni Düzenleme ile neler değişecek?
“No-fault” tahliye (Bölüm 21) hakkının kaldırılması
Mevcut sistemde ev sahibi, belirli bir gerekçe göstermeden “Section 21” bildirimi ile kiracıyı tahliye edebiliyor. Yeni tasarı bu hakkı tamamen kaldırmayı öngörüyor, yani ev sahipleri artık evin boşaltılması için geçerli bir yasal gerekçe (örneğin kira borcu ya da mülkiyet satışı gibi) sunmak zorunda olacak.
Tüm kiralamaların “periyodik kiralama”ya dönüştürülmesi / belirli süreli kontratların kaldırılması
Tasarı, “assured shorthold tenancies” (kısa vadeli güvenli kiralamalar) terimini kaldırarak, tüm kiralamaları otomatik olarak süre belirsiz (rolling / periyodik) kiralama statüsüne çevirmeyi planlıyor. Böylece kiracı daha uzun vadeli ve esnek konut güvenliği elde edecek.
Kira artışlarının sınırlanması / yılda bir defa sınırı
Ev sahiplerinin kira bedelini artırma hakkı, yılda bir kezle sınırlandırılacak. Kiracılar yüksek kira artışlarına karşı itiraz edebilecek ve bağımsız bir kurul ya da mahkeme kararı ile artışın makul olup olmadığı denetlenecek.
Peşin kira / avans kira ödemelerinde sınır getirilmesi
Tasarı, kiracılardan talep edilen peşin kira miktarını sınırlamayı öngörüyor. Ev sahibinin, örneğin birden fazla aylık kira bedelini peşin istemesi gibi uygulamalar yasaklanacak.
Evcil hayvanlara ilişkin haklar
Kiracılar, evcil hayvan beslemek istediklerinde bu talebi ev sahibine yapabilecek ve ev sahipleri bunu “makul olmayan” gerekçelerle reddedemeyecek. Ev sahibi, evcil hayvanla birlikte oluşabilecek zararları önlemek için sigorta talep edebilir.
Ayrımcılığın engellenmesi
Tasarı, ev sahiplerinin, kiracının çocuk sahibi olması ya da sosyal yardım (benefits) alması gibi nedenlerle kiralamayı reddetmesini yasaklayacak. Yani “benefits alıyor, çocuklu aile kabul edilmez” gibi genellemeler yasaklanacak.
UYUŞMAZLIKLARDA YENİ MEKANEZMALAR DEVREYE GİRECEK
Ev sahipleri ombudsmanı (Landlord Ombudsman): Kiracı-ev sahibi arasındaki anlaşmazlıkları mahkeme dışı çözmek üzere bağımsız bir ombudsman sistemi kurulacak.
Özel kiralama sektörü veri tabanı (PRS Database): Ev sahipleri ve kiralanan mülklerle ilgili bilgilerin kayıtlı olacağı bir dijital veritabanı kurulacak. Böylece, mülkün yasal uygunluğu ve ev sahibinin sicili daha şeffaf olacak.
“Decent Homes Standard”ın özel kiralamalara uygulanması
Tasarı, kiralanan tüm evlerin asgari konut standardı koşullarını sağlamasını zorunlu kılacak. Sağlıksız ve güvenlik riski bulunan yapıların iyileştirilmesini temin edecek hükümler olacak.
Ev sahibi lehine bazı kısıtlamalar: yeniden kiraya verme (re-letting) yasağı
Eğer ev sahibi bir mülkü satmak ya da kendisi kullanmak üzere tahliye ederse ve bu amaçla ev işgal ettikten sonra tekrar kiraya çıkarmak isterse, bu işlem için genellikle 12 aylık bir bekleme süresi getirilecek. Yani ev sahibi, “çünkü satacağım” bahanesiyle kiracı tahliye ettikten sonra hemen kiraya veremeyecek.
Değerlendirme: Kiracılar İçin Ne Getiriyor?
Eğer tasarı yasalaşırsa, kiracılar açısından çok önemli kazanımlar söz konusu:
- Keyfi tahliyeler (sebep göstermeksizin çıkarılma) ortadan kalkacak — böylece ev sahibi “istiyorum diye” tahliye edemeyecek.
- Kira artışları sınırlandırılacak ve denetim altına alınacak.
- Kira sözleşmeleri daha esnek (süresiz) olacak.
- Evcil hayvan talepleri “makul” gerekçelerle reddedilemeyecek.
- Ev sahipleri sicilleri ve mülk bilgileri şeffaf olacak — kiracı daha bilinçli seçim yapabilecek.
- Standart altı koşullara sahip evlerde yaşamak zor olacak; ev sahibi bakım yükümlülüklerini sıkı denetimlerle yerine getirmek zorunda olacak.
Ancak uygulamada, ev sahiplerinin tepkileri, kira arzındaki daralma riski ve denetim kapasitesi gibi pratik zorluklar da önemli olacak.