Avrupa Birliği’ne Türkiye’nin giriş sürecinde yaşananlar, insanı bazen tarihin derinliklerine götürüyor.
Önüne konan bütün kriterleri yerine getirmesine rağmen, karar zamanı yaklaştıkça, bazı birlik üyesi ülkelerin yan çizme girişimleri bana “tarihi bir olayı” hatırlattı.
Türkiye’nin önüne yeni “kriterler” koyup süreci engelli koşu haline getiren ülkelerden biri de İrlanda olduğu için daha önce yazdığım bir anımı tekrar paylaşayım istedim...
Türkiye’ye üyelik tarihi verilmesini bir lütuf, ya da yardım gibi gören Avrupalı’lara da belki bir şeyler hatırlatır anlatacağım olay.
Yaklaşık 10 yıl önce, Türkiye’nin Dublin Büyükelçisi Taner Baytok’un girişimleri neticesi, İrlanda’nın tarihi kentlerinden Drogheda’da, zamanın belediye sarayına – ki bugün otel olarak hizmet veriyor - “Osmanlıya teşekkür plaketi” asılmıştı.
O günlerde adı geçen olayı izleyen bir kaç gazeteciden biriydim.
Önce hafızalarınızı tazelemek için olayı anlatayım istiyorum...
Osmanlı Sultanı 1. Abdülmecid’in 1840’lı yıllarda İrlanda’da da yaşanan kıtlık ve açlık döneminde yaptığı yardım için, Drogheda Belediyesi tarafından hazırlanan plaket 1995 yılı Nisan ayının son günlerinde törenle eski belediye sarayına asılmıştı.
Drogheda, bir önceki yıl kuruluşunun 800 yılını kutlamıştı. 1847’de yaşanan ve
2 milyonun üzerinde İrlandalı’nın ölümüne yol açan kıtlık ve açlık sırasında Osmanlı İmparatorluğunun yaptığı yardım, Topkapı arşivlerinde yer alan belgelerle ortaya çıkarılmıştı.
Türkiye’nin o zamanki Dublin Büyükelçisi Taner Baytok’un gayretleriyle ortaya çıkarılan tarihi belgede, Sultan I. Abdülmecid’in, İrlanda halkına 10 bin sterlin yardım yapma kararı aldığı, ancak İngiltere Kraliçesi Victoria’nın karşı çıkması sebebiyle bu yardımın sadece bin sterlinle sınırlı tutulduğu belirtiliyor.
Tarihi kaynaklara göre, Sultan Abdülmecid’in İstanbul’dan 4 bin kilometre uzaktaki İrlanda halkına istediği miktarda para yardımı yapması engellendiği gibi, gönderdiği 5 gemilik tahıl yardımı da Dublin limanına sokulmamıştı. Bu nedenle de tahıl yüklü Osmanlı gemileri bir başka liman şehri olan Drogneda’ya boşaltılmış.
İşte bu yardım anısına Drogheda Belediyesi tarafından yaptırılan şükran plaketi, 164 sene önce Türk gemicilerin misafir edildiği ve şu anda Westcourt Oteli olarak hizmet veren o zamanki belediye sarayının duvarına asılmıştı.
Türkiye’nin o zamanki Dublin Büyükelçisi Taner Baytok, Sultan Abdülmecid’in yardımı ile ilgili bilgileri, 1957 yılında yayınlanan The Threshold dergisinde yeralan Thomas P.O’Neill’in makalesinden nakletti.
Baytok, makalede Sultanın kıtlık ve açlık fonuna 10 bin sterlin yardım teklifi yapma isteğinin anlatıldığını belirterek, “Kraliçe Victoria’nın İstanbul’daki İngiliz Büyükelçisi vasıtasıyla, Sultan Abdülmecid bağış miktarını bin sterline indirmiştir. Padişah ile ilgili olarak anlatılan bir başka eski hikaye ise William O’Nill Daunt’un günlüğünün 18 Ocak 1953 tarihli sayfasında kayıtlıdır. Daunt, bunu o zaman Padişah’ın oğlunun doktoru olan McCarthy’den duyduğunu, zamanın İstanbul Büyükelçisinin ise Lord Cowley olduğunu belirtmektedir” diyor.
Sultan Abdülmecid’in gönderdiği gemilerin Dublin limanına sokulmaması üzerine yüklerini gece gizlice Drogheda limanına boşalttıkları aynı kaynaklarca doğrulanıyor.
İstanbul Topkapı arşivinde yeralan, İrlanda asilzadelerinin gönderdiği tarihi belge ise, para yardımını teyid eden şu bilgileri içeriyor:
“Aşağıda imzası bulunan biz İrlanda asilzadeleri, beyefendileri ve sakinleri, Majesteleri tarafından acı çeken ve kederli İrlanda halkına gösterilen cömert hayırseverliğe ve ilgiye en derin şükran ve minnetlerimizi saygıyla takdim eder ve onlar adına Majesteleri tarafından İrlanda hakının ihtiyaçlarını karşılamak ve acısını dindirmek üzere cömertçe yapılan 1000 poundluk bağış için teşekkürlerimizi sunarız.”
Bu tarihi olayın en önemli yönünü, Osmanlı İmparatorluğunun, zamanın tüm siyasi, coğrafik ve teknik güçlüklerine rağmen Türk halkı adına İrlandalı’lara göstermiş olduğu içten dostluk ve dayanışma hisleri içinde bulunması oluşturuyor.
Yıllar sonra ziyaret ettiğimiz Drogheda şehrinin en hareketli caddesi üzerindeki Westcourt otelinin ön cephesinde “Osmanlıya şükran plaketi” halen durduğuna tanık oldum.
İrlanda ve Türkiye halkları arasındaki dayanışmanın önemini anlatan mesajın yanısıra Türk bayrağıyla birlikte.
Drogheda şehrinin simgesinin Osmanlı hilali ve yıldızı olduğunu da belirtelim bu arada.
Avrupa Birliği’nin, kudretli yardım elini dünyanın öbür ucuna kadar uzatan Osmanlının mirasçısı Türkiye Cumhuriyeti’ni, bugün kendi emelleri için köşeye sıkıştırdıkları bir dönemde bu insanlık belgesini hatırladım birden.
Ve sizlerle paylaşayım istedim.
