ZİYNET KOCABIYIK

Ülkemizde toprak ve su iyottan yana çok fakir. Yapılan çalışmalar, büyük şehirlerde gebelerde iyot eksikliğinin neredeyse yüzde 90 oranına yükseldiğini gösteriyor.

İyot eksikliğinin önlenebilir zekâ geriliklerinin en önemli sebebi olduğu bildirildi. Hamilelikte iyot ihtiyacının 2 kat arttığını söyleyen Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Derneği Tiroit Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Sadi Gündoğdu “İyot eksikliği annede tiroit hormon yapımının yetersizliğine yol açtığı için gebelerde sebebi açıklanamayan düşüklere, bebekte ise fiziksel ve zihinsel gelişim geriliklerine sebep oluyor” dedi.
İyot eksikliği bütün dünyanın başındaki önemli sağlık problemlerinden biri. Ülkemizde 1-7 Haziran Yetersizliği Hastalıkları Haftası olarak değerlendiriliyor. Vücudun dengesini sağlayan tiroid hormonunun üretilmesi için gerekli olan iyot, vücutta yapılamadığı için dışarıdan su ve gıdalarla alınması gerekiyor. Ancak ülkemizde toprağın ve suların yeterince iyotlu olmaması yüzünden iyot yetersizliği guatr başta olmak üzere birçok hastalığın daha sık görülmesine sebep oluyor. 


3 kişiden biri TİROİT hastası
İyot yetersizliğinin önemli sonuçlarından biri de tiroit hastalıklarıdır. Yeterince iyot alamadığımız zaman tiroid bezi tarafından yeterli miktarda tiroid hormonu yapılamaz ve daha fazla hormon üretilebilmesi için tiroit bezinde büyüme olur. Tiroit bezinin bu tür büyümelerine ‘guatr’ denir. Tiroit hormonlarının vücuttaki birçok aktiviteyi kontrol ettiğini belirten Medicana International İstanbul Hastanesi Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Fevzi Balkan ise tiroit bezinin normal çalışmaması sonucu hayat kalitesini bozan birçok belirtinin ortaya çıktığını söyledi. Doç. Dr. Balkan, tiorit bezinin az ya da çok çalışması sonucu ortaya çıkan problemleri şöyle sıraladı. 
¥ Kilo almak veya kilo verememek: Tiroidin az çalışması şişmanlığa, çok çalışması ise kilo kaybına sebep olur.
¥ Boyunda şişlik ve ağrı
¥ Çarpıntı ve ellerde titreme
¥ Aşırı terleme
¥ Ciltte kalınlaşma 
¥ Kansızlık
¥ Kaslarda seğirme ve kas ağrıları, kas güçsüzlüğü
¥ Saç dökülmesi
¥ Tansiyon yükselmesi
¥ Ses kısıklığı
¥ Kısırlık
¥ Ödem
¥ Aşırı sinirlilik, stres, panik atak ve depresyon gibi duygu durum değişiklikleri

GEBELERDE EKSİKLİK YÜZDE 90
Ülkemizde önceki yıllarda Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Derneği tarafından desteklenen ve Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi ve İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesinin de aralarında bulunduğu çok sayıda merkez tarafından 3 bin 700 gebe üzerinde yürütülen bir çalışmada, gebelerde iyot eksikliğinin yaklaşık yüzde 90 olduğu ortaya çıktı. Son yıllarda tuzların iyotlanması ile iyot eksikliğinin azaldığını söyleyen Prof. Dr. Gündoğdu “Ancak gebelikte artan iyot ihtiyacına bağlı olarak bu yeterli olmuyor. İyot yetersizliğinden en çok etkilenen risk grupları maalesef doğurganlık çağdaki kadınlar, gebeler, bebekler ve çocuklardır. Bebek ve çocuklarda büyüme ve gelişme geriliği, zekâ düzeyinin akranlarına göre en az 13,5 puan daha düşük olması, öğrenme yeteneği ve okul başarısında azalma, gebelerde düşük ve ölü doğum riskinde artma ve her yaşta guatr iyot yetersizliğin oluşturduğu önemli sağlık problemlerinden sadece birkaçıdır” dedi.
Prof. Dr. Gündoğdu, gebelerde iyot eksiğini besinlerle karşılamak yetersiz olduğu için hipotirodisi olan ve haşimato hastalığı olan gebelerde iyot tabletleri önerildiğini söyledi.

GUATR YOKSA MUTLAKA İYOTLU TUZ KULLANIN
Ülkemizde iyot eksikliğinin yol açtığı guatrı önlemek için 1998 yılından itibaren Türk Gıda Kodeksi Yemeklik Tuz Tebliği’ne göre sofra tuzlarının iyotlanmasının mecburi hâle getirildiğini söyleyen Türkiye İş Bankası iştiraki Bayındır Kavaklıdere Hastanesi Endokrinoloji Bölüm Başkanı Uzm. Dr. Şen Ilgın “Guatr yoksa sofrada mutlaka, kullanım özelliklerine dikkat edilerek, iyotlu tuz kullanılmalıdır. İyot guatrı şiddetlendirir. Tuz dışında zengin iyot içeren deniz ürünleri, kırmızı et ve kümes hayvanlarının göğüs eti ile ceviz başta olmak üzere kuruyemiş ve tahıllar, süt ve süt ürünleri, yumurta, çilek, muz tüketilebilir” dedi.

TUZLUĞUNUZ IŞIK ALMASIN
İyotlu tuz alırken ve kullanırken, iyodun buharlaşıp havaya karışmaması için bazı basit önlemlerin alınması gerekir: 
¥ Saydam ambalajdaki tuzların yerine ışık almayan, içini göstermeyen tuzluk şeklindeki ürünler tercih edilmeli, bu tuzlukların ağızları kapalı tutulmalıdır 
¥ Tuz, güneş, ateş, fırın yanı gibi sıcağa-ısıya maruz bırakılmamalıdır
¥ Karanlık ve serin yerde saklanmalıdır
¥ Yemek pişirirken, tuzu başlangıçta değil, tencereyi ocaktan indirmeden önce ilave edin; böylece iyodu buharlaştırmayın.

FAZLASI ZARAR
Okan Üniversitesi Hastanesi İç Hastalıkları Uzmanı Yrd. Doç. Dr. Irmak Sayın Alan yetersiz iyot alımının yanında, aşırı iyot alımının da zararlı olduğunu söyledi. Fazla iyodun da tiroit hastalığına yol açabileceğini ifade eden Dr. Alan “Bu durum özellikle tiroit bezi fonksiyon bozukluğu olan hastalarda daha belirgindir. Mesela, endemik guatr ve iyot eksikliği olan hastalarda, iyot uygulaması tiroit hormonu üretimini aniden yükseltebilir ve hipertiroidi oluşturabilir” dedi.

ÇÖZÜM
İYOTLU ÇAY ÜRETELİM
Anadolu topraklarının kireçli ve killi olması sebebiyle ürünlerin ve suyun iyot açısından fakir olduğunu söyleyen Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aydın Güneş, sağlıklı iyot takviyesinin bitkiler yoluyla yapılabileceğini söylüyor. Tuzun iyotlanmasının başarılı bir çalışma olduğunu ancak, tansiyon problemleri yüzünden tuz kullanımının azaltılması sebebiyle başka iyot kaynaklarına ihtiyaç olduğunu belirterek “Bitkilerin ve hayvansal ürünlerin daha etkili olabileceğini düşünüyorum. Ülkemizde çay, çok tüketilen bir ürün. Çay bitkisinin gübresine iyot katılarak çay iyot açısından zenginleştirilebilir. Öte yandan tavukların ve ineklerin yemlerine iyot katarak yumurtayı ve sütü iyotlu hâle getirebiliriz. İyotun bir canlı vasıtasıyla alınması, direkt alınması sebebiyle ortaya çıkabilecek yan etkileri de öneleyecektir” dedi.