Kıbrıs Sorunu yıllardır var. Sorunun kaynağı hakkında farklı fikirlerimiz varken, Kıbrıslı Türk ve Rumların çoğunluğuna hitap edecek bir çözüm arayışı hâlâ devam ediyor.
Araştırmalar, politika belirleyicilerin toplumların ihtiyaç ve endişelerini anlamalarında ve strateji ve eylemlerini buna göre belirlemelerinde oldukça etkili olabilir.
Bugüne kadar Kıbrıs Sorunu ile ilgili tüm araştırmalar ve çözüm önerileri sadece adada yaşayanlara odaklandı.
İlk defa bir araştırma, yurt dışında yaşayan Kıbrıslı Türk ve Rumların görüşlerine başvuruyor.
Eurovizyon, bu öncü araştırmayı yürüten Doç. Dr. Işık Kuşçu-Bonnenfant ve Prof. Neophytos Loizides görüştü.
1)Kendiniz hakkında bilgi verebilir misiniz? Diaspora Araştırması nasıl ortaya çıktı?
Projenin ana araştırmacısı Işık Kuşçu-Bonnenfant, Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Uluslararası İlişkiler Bölümü’nde Doçent Doktor. İlgi alanları diaspora çalışmaları ve etnik göçmenlerin dönüşü. Neophytos Loizides, Kent Üniversitesi Çatışma Analizleri Araştırma Merkezi (Conflict Analysis Research Centre/CARC) Direktörü ve Kıbrıs ve barış arabuluculuğu alanında kapsamlı çalışmaları var.
2015 yılında, Ankara’da İngiliz Arkeoloji Enstitüsü tarafından desteklenerek gerçekleştirilen bir CARC çalıştayından sonra, Kuşçu-Bonnenfant bir Kıbrıs diaspora projesi üzerinde çalışmayı önerdi. Yaptığımız çalışmaların bazıları, evlerinden edilmiş kişilere ve Kıbrıs’taki mülklerine odaklandı. Keele Üniversitesi’nden Charis Psaltis ve Huseyin Caka ile hazırladığımız son yayınımız, adada yerinden edilmiş Kıbrıslı Türk ve Rumlarla yapılan anketleri kullandı, buradan okunabilir.
2)Diaspora Araştırması kim tarafından sipariş edildi?
Diaspora Araştırması Kent Üniversitesi tarafından gündeme getirildi ve Kıbrıslı Türkler için ODTÜ, Kıbrıslı Rumlar için Kıbrıs Üniversitesi tarafından yürürlüğe kondu. Paralel bir çalışma adada yeni tamamlandı.
Diaspora Araştırması, İngiliz Akademisi tarafından Kuşçu-Bonnenfant’a verilen Newton bursu ile finanse edilirken, araştırmanın ada kısmı ABD Barış Enstitüsü hibesi ile karşılanıyor. Bu kurumlar finansal destek sağlıyor ama anketlerin hazırlanmasına veya veri analizine karışmıyor. Bunlar, üniversite kuralları ve etik prosedürüne uyarak çalışan akademik personel ve ortakları tarafından yapılıyor.
3)Anket kimin tarafından nasıl kullanılacak?
Anketleri makaleler ve politika raporları için kullanacağız. Yukarıda bahsettiğimiz etik kurul onayı gereğince, ankete katılanların isimleri kullanılmayacak. Sonuçlar medya ve politika belirleyicilerle paylaşılacağı gibi, Zoom ile halka açık etkinliklerde de anlatılacak. Daha önceki anketlerde, iki toplumdan müzakerecilerle ve BM (Birleşmiş Milletler) ile buluşup sonuçları konuşmuştuk.
4) İlk defa mı bir anket yurt dışında yaşayan Kıbrıslı Türk ve Rumların görüşlerini dikkate alıyor?
Muhtemelen bu ilk defa yapılıyor. Bulguları Kıbrıs ile karşılaştırabileceğiz. Yurt dışındaki Kıbrıslıların barış sürecinin önemli boyutlarıyla ilgili ne düşündüğünü görmek ve bunları adadaki Kıbrıslı Türk ve Rumların hissettikleri ve öncelikleriyle karşılaştırmak ilginç olacak.
5)Anket uzun ve çetrefilli görünüyor. Neden?
Kıbrıs’tan veya Kıbrıslılardan daha çetrefilli değil!
Diaspora ve sorunlarının detaylı analizinin, hem bizim hem de katılımcıların zamanına değeceğini düşündük. Özellikle de ilk kez böyle bir araştırma yapıldığı için, ileriki çalışmalara referans olmaya çalışıyoruz.
Diaspora-etnik vatan bağı özeldir ve çoğu zaman etnik vatanları göçmenlerin kimliklerinin önemli bir parçasını oluşturur.
Etnik vatanlarındaki politikalar yurt dışında yaşayan Kıbrıslıların hayatlarını çok yönlü etkiliyor (en son örneği Covid-19) ve burada detayların önemli olduğunu biliyoruz.
Anketimizin ilginç bir tarafı, karantinadan önce başlamış olması. Böylece salgından önce ve sonraki verileri de olanak dâhilinde karşılaştırabiliriz. Örneğin, Kıbrıs’a kalıcı dönüş düşünüyorlar mı?
Diaspora üyelerinin etnik vatanlarıyla ilişkilerini ve adanın geleceği hakkındaki düşüncelerini detaylarıyla anlamak istiyoruz. Bu sorular için, ‘birleşik deney’ kullanarak katılımcılara çözümün boyutları ve Kıbrıs’a dönüşleri hakkında daha çok veya daha az olumlu düşünecekleri farklı seçenekler sunduk.
Diaspora dünyanın dört bir yanına dağıldığı için, temsil örneklemi belirlemede birçok zorluk var. Sadece bunun gibi bir deney çalışmamızı metodolojik olarak güçlü kılar. Yani diaspora verisi toplamanın tabiatındaki zorluklar yüzünden, anketin yapısı ilk bakışta çetrefilli görünebilir. Ama göründüğü kadar zor değil.
Katılımcılarımız kendilerini, farklı çözüm planlarını kabul veya reddetme şansı olan arabulucular olarak görebilir. Bu anketi doldurmak olağan anketlerden daha kolay ve gelecekte bir referandum ihtimalini düşünerek insanların buna hazır olması gerekir.
Bir katılımcı her şeyi reddedebilir veya bazılarını kabul edebilir. Bu metot Kıbrıs’taki son çalışmamızda da kullanıldı. Barış müzakerelerinde halkın sesi önemli ve biz bu fırsatı diaspora üyelerine sunmak istiyoruz.
6)Neden iki toplumlu, iki bölgeli çözüm etrafında dolaşan bir sürü soru var?
Bu araştırma çıkış noktasını, iki toplumlu, iki bölgeli federasyon (Bi-zonal and Bi-communal Federation/BBF) kurmayı iki tarafın da desteklemesinden ve anlaşmalar imzalamasından alıyor. Bu konular hakkında halkın ne düşündüğünü görmek istiyoruz.
Başka seçenekler hakkında da sorularımız var. Eğer birisi BBF’yi geliştirme hakkında 5 soru cevaplıyor ama hâlâ bu konuda rahat hissetmiyorsa, BBF’ye alternatiflerini sıralayabilirler. Mesela iki devletli çözüm, mevcut durum, merkezi devlet, ilhak… Tüm soruların cevaplanması önemli ve bu soru anketin son kısmında olduğu için sabırlı olmaları lazım.
Bu, anketlerde sorduğumuz standart bir soru. Sonuçları adadaki anketlerle karşılaştırmak ilginç olacak.
7)Diasporanın görüşleri neden önemli?
Dünya birbirine gittikçe daha çok bağlantılı oluyor ve diasporalar, etnik vatanlarına yeni şekillerde dâhil oluyor. Diasporalar, dikkate alınması gereken önemli ve uluslararası aktörler olarak değerlendiriliyor.
Daha önce de söylediğimiz gibi, etnik vatanları göçmenlerin kimliklerinin önemli bir parçasını oluşturuyor. Bu yüzden de etnik vatanlarının refahı ve istikrarı diaspora için önemli.
Bütün dünyada diasporalar etnik vatanlarının refahına katkıda bulunuyor. Yurt dışında yaşayan Kıbrıslılar da kendi etnik vatanları için önemli bir ek kaynak olabilir. Ayrıca, adanın geleceğinin nasıl olması gerektiği ve etnik vatanlarındaki sorunlara getirilen çözüm önerileri hakkındaki düşünceleri önemli.
Adadaki mülkün büyük bir kısmı yurt dışında yaşayan Kıbrıslılara ait. Bu mülkleri kapsayan tüm çözüm önerileri onları doğrudan ilgilendiriyor. Eğer bir anlaşmaya varılırsa, bu mülklerin değeri onlarca milyon olacak ve bunların kararı alınırken sahiplerinin görüşleri hesaba katılmalıdır.
Yani bu konularda görüşlerini öğrenmek önemli. Kültürlerinin korunmasına ilaveten, Kıbrıs’a dönüş niyetleri ve siyasi görüşleri de bizim için önemli.
8)Halkın sonuçlara erişimi olacak mı?
Kesinlikle. Medya ve politika raporları aracılığıyla olacak. İngiliz Akademisi, finanse ettiği çalışmaların sonuçlarını düzenli olarak paylaşıyor ama biz önceliği Kıbrıs diaspora medyasına vereceğiz.
Diaspora liderlerine ve medyasına, veri toplamamız için verdikleri destekten dolayı çok teşekkür ederiz. Tüm önemli bulgulardan onların çevresinin haberdar olması önemli.
9)Anket hakkında eklemek istediğiniz başka bir şey var mı?
Akademik araştırmalar gösteriyor ki diasporalar kendi başlarına önemli aktörler olma potansiyeline sahip. Yurt dışında yaşayan Kıbrıslıların, adanın geleceği hakkındaki farklı konulardaki görüşlerini analiz etmek isteyen biz akademisyenler için bu anket harika bir araç.
Ayrıca umuyoruz ki bu anket diasporanın düşüncelerini dile getirmesi için önemli bir platform olabilir. Sonuçları diaspora ile buluşarak ve online görüşmeler yaparak tartışmak istiyoruz. Yurt dışında yaşayan Kıbrıslılar ve seslerinin duyulması için bu bir fırsat.
