LONDRA
Birleşik Krallık'ta seçmenler, İngiliz Parlamentosu'ndaki 650 milletvekilini belirlemek için yarın sandık başına gidecek.
Ülke tarihindeki en belirsiz genel seçimin yaşanması ve hiçbir siyasi partinin tek başına iktidar olacak çoğunluğa ulaşmaması beklenirken, seçmenler yarın yerel saatle 07.00-22.00 arasında oy kullanacak.
Seçim sistemi dar bölge ve çoğunluk esasına göre düzenlenmiş Birleşik Krallık'ta toplam 650 bölge ve her bölgede yaklaşık 60 bin seçmen bulunuyor. Seçmenler, okul ve kiliselerde oylarını kullanabiliyor. 2010 yılındaki son genel seçime katılımın yüzde 65 olduğu Birleşik Krallık'ta bu genel seçimde de benzer bir katılım oranı bekleniyor.
- Neden Perşembe? -
Birleşik Krallık'ta genel seçimin birçok ülkenin aksine haftasonu yerine perşembe günü yapılması dikkati çekiyor. Ülkede genel seçimin perşembe günü yapılması gerektiği yönünde bir yasa bulunmuyor, ancak geleneksel olarak ülkede perşembe günleri sandık başına gidiliyor.
Bazı kaynaklar geçmişte fabrika işçilerinin haftalık yevmiyelerini cuma günleri aldıklarını, bunu alkol tüketerek kutlayan işçilerin "ayık" olmaları için genel seçimin perşembe günü yapıldığını yazıyor. Bazı kaynaklar ise geçmişte ülkede pazar yerlerinin perşembe günü kurulduğunu, dolayısıyla şehir merkezlerine alışveriş yapmaya giden halkın kolaylıkla oy kullanabildiğini belirtiyor.
İngiliz seçim sistemi dar bölge ve çoğunluk esasına göre düzenlendiği için, yani her seçim bölgesinde en çok oyu alanın doğrudan milletvekili seçilmesi dolayısıyla herhangi bir siyasi parti seçimde yüzdesel olarak ilk sırada yer alsa da parlamentoda en çok sandalyeye sahip olamayabiliyor. İngiltere'de bir siyasi partinin tek başına iktidar olması için parlamentonun alt kanadı Avam Kamarası'ndaki 650 sandalyenin, en az 326'sını kazanması gerekiyor.
- Kurşun kalemle oy verme -
Ülkede sandık başına gitmeden, posta yoluyla da oy kullanılabiliyor. Seçmenlerin yaklaşık yüzde 20'si sandık gününden önce oyunu postayla vermiş oluyor.
Oy pusulası oldukça basit tasarlanmış olan İngiltere'de, pusulada milletvekili adaylarının adı, adresi ve hangi siyasi partiden aday oldukları yazıyor. Bu bilgilerin yanında ise kutucuklar bulunuyor. Seçmenler kutucuklara koydukları çarpı işaretiyle tercihlerini yapıyor. Oy verirken, tükenmez kalem kullanma zorunluluğu bulunmuyor, seçmenler oylarını kurşun kalemle de kullanabiliyor.
Birçok ülkenin aksine kısa süren 25 günlük seçim kampanyaları döneminde siyasi partiler vaatlerini açıklıyor. Kampanya döneminde siyasi parti liderlerinin dış politika konuları yerine iç politika konularına ağırlık vermeleri dikkati çekiyor. Bu genel seçimin kampanya sürecinde ekonomi, sağlık sistemi, eğitim, emekli maaşları, işsizlik gibi konuların ön plana çıktığı görüldü.
Siyasi parti liderleri ya da milletvekili adayları seçim kampanyaları döneminde bölgelerinde konuşmalar yapıyor, kapı kapı dolaşarak, sokaklarda broşürler dağıtıyor ve televizyondan canlı yayınlanan tartışma programlarına katılıyor. Liderlerin özellikle tartışma programlarındaki performanslarının seçmenlerin tercihlerinde etkili olduğu biliniyor.
- Seçim sonucu senaryoları -
8 Mayıs sabahı Birleşik Krallık'ta hiçbir siyasi partinin tek başına iktidar olacak 326 sayısına ulaşması beklenmiyor. Bu durumda koalisyon hükümeti, azınlık hükümeti ve "güven ve destek" hükümeti gibi seçenekler bulunuyor. Tüm bu seçeneklerde Liberal Demokrat Parti, İskoç Ulusal Partisi gibi partilerin iki büyük siyasi partiye verdiği destek hayati önem teşkil edecek.
Yeni hükümet kurulana kadar David Cameron'ın başbakanlık koltuğunda oturmaya devam etmesi bekleniyor. Seçim sonrası iki siyasi partinin birleşmesiyle bile 326 sayısına ulaşmanın mümkün olmayabileceği bildiriliyor. Bu durumda siyasi partilerin azınlık ya da "güven ve destek" hükümeti arayışına girmesi bekleniyor. Azınlık hükümetlerinde sandalye sayısı en fazla olan siyasi partinin herhangi bir yasayı geçirmesi için diğer siyasi partilerin desteğine ihtiyacı oluyor. "Güven ve destek" hükümetinde ise en fazla oyu alan parti güvenoyu ve bütçe konularında diğer siyasi partilerin önceden desteğini alıyor ve bu yönde anlaşma yapılıyor.
- Basından koalisyon hükümetine destek -
Birleşik Krallık tarihinde yapılan genel seçimlerde hiçbir siyasi partinin tek başına iktidar olacak çoğunluğa ulaşmaması durumu çok sık görülmese de örnekleri bulunuyor.
İşçi Partisi ile Muhafazakar Parti, mevcut kamuoyu yoklamalarında olduğu gibi 1974 yılındaki genel seçimi de başa baş götürmüştü. Seçim sonucu İşçi Partisi 301, Muhafazakar Parti ise 297 sandalye kazanmıştı. Koalisyon hükümeti kurmak için Liberal Demokratlara yaklaşan Muhafazakarlar, Liberalleri ikna edememiş ve başbakanlık koltuğunda oturan Muhafazakar Parti lideri Edward Heath istifa etmişti. Bunun üzerine İşçi Partisi lideri Harold Wilson, azınlık hükümeti kurarak başbakan olmuştu. Ancak bu hükümetin ömrü uzun süreli olmamış, 7 ay sonra tekrar genel seçime gidilmişti. Dolayısıyla ülkede azınlık hükümeti siyasi ve ekonomik istikrarsızlığı beraberinde getirdiği için tercih edilen bir seçenek olmuyor.
Londra Üniversitesi siyaset bilimi Profesörü Robert Hazell, AA'ya yaptığı açıklamada, İngiltere'de 20. yüzyılda 20 hükümet kurulduğunu, bunlardan beşinin koalisyon, beşinin ise azınlık hükümeti olduğunu söyledi. Hazell, "Bu hükümetlerin yalnızca yüzde 50'si 'geleneksel' tek partinin çoğunlukta olduğu hükümetti. Dolayısıyla ülkenin koalisyon ya da azınlık hükümetlerine alışık olmadığı, bu seçeneklerin olağandışı olduğu algısı doğru değil" dedi.
Economist dergisi ya da Independent gibi gazeteler, ülkenin özellikle ekonomik istikrarı için mevcut durumdaki gibi Muhafazakar-Liberal Demokrat koalisyon hükümetinin devamını desteklediğini açıklıyor. Gazetelerin çoğu hangi siyasi partinin kazanmasının ülke için daha iyi olacağını, dolayısıyla hangi siyasi partiye oy verilmesi gerektiğini bildiriyor. Ülke geleneğinde mevcut olan bu durum "basının kamuoyunu yönlendirmesi" olarak algılanmıyor.
- Hükümeti oluşturmak zaman alacak -
Birleşik Krallık'ta yarın yerel saatle 22.00'de oy verme işleminin son bulmasıyla açıklanacak sandık çıkışı anketi önem taşıyor. Zira 2010 yılındaki genel seçimde sandık çıkışı anketiyle, seçim sonucu rakamları birbirine oldukça yakındı.
Sayım işleminin İngiltere'nin yüzde 80'inde yerel seçimler de yapılacağı için biraz yavaş ilerlemesi ve ilk sonuç tablosunun sabaha karşı şekillenmesi bekleniyor.
Seçilmelerine yüksek olasılık verilmese de bu genel seçimde dört Türk kökenli aday da milletvekilliği için yarışıyor. Muhafazakar Parti'den Gönül Daniels ve Isabel Sigmac, İşçi Partisi'nden İbrahim Mehmet ve Liberal Demokrat Parti'den Turhan Özen çeşitli bölgelerden milletvekili adayları arasında bulunuyor.
Mevcut kamuoyu yoklamaları doğrultusunda bir genel seçim sonucu çıkarsa yeni hükümetin oluşturulmasının zaman alması bekleniyor. 2010 yılındaki genel seçimden sonra 5 gün süren görüşmelerin ardından 36 yıl aradan sonra ülkede ilk kez Muhafazakar ve Liberal Demokrat Parti'nin bir araya gelmesiyle koalisyon hükümeti kurulmuştu.
Genel seçime ilişkin son anketler Muhafazakar Parti ile İşçi Partisi arasındaki başa baş durumun devam ettiğini gösteriyor. Oy eğilimlerinin seçim kampanyaları döneminin başından bu yana değişmemesi dikkati çekiyor.
