Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Siyaset Bilimi Dalı’ndan Barış Mutluay, 12 Eylül sonrası Türkiye’den İngiltere’ye politik göçü doktora tezi olarak çalıştı.

Barış Mutluay’ın çalışmasında, Avrupa’ya giden Türkiye kökenliler çeşitli ülkelerde ciddi bir nüfusa erişmelerine rağmen, İngiltere’deki Türkiye kökenlilerin belirginleşmeye başlamasının 12 Eylül darbesinden sonrasına rastladığına işaret ediliyor. Saha çalışmasında, İngiltere’de Türkiye kökenlilerin yoğun olarak ikamet ettikleri Londra başta olmak üzere, Cambridge, Cardiff, Bournemouth ve Coventry şehirlerinde gerçekleştiğina dikkat çekiliyor.

Henüz kitap olarak yayımlanmayan, “12 Eylül 1980 Sonrası Türkiye’den İngiltere’ye Politik Göç (1980-1989” başlıklı akademik çalışma, araştırmacıların bilgisine sunuldu.

Barış Mutluay doktora tez çalışmasının özetinde şu görüşlere yer veriyor:

“Bu tezin ana amacı, 12 Eylül 1980 darbesinden sonra siyasal nedenlerle Türkiye’den İngiltere’ye göç edenlerin hem 1980’li yıllarda gerçekleştirdikleri göç sürecinin nasıl işlediğini ve bu süreçte çeşitli konulardaki düşüncelerini hem de günümüzden kendi geçmişlerine dair değerlendirmelerini tespit etmeye yöneliktir. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra, büyük kısmı Avrupa ülkeleri olmak üzere yaklaşık 30 bin kişi siyasi mülteci olarak başka ülkelere sığınmıştır. 1980 öncesinde ağırlıklı olarak ekonomik gerekçelerle Avrupa’ya giden Türkiye kökenliler çeşitli ülkelerde ciddi bir nüfusa erişmelerine rağmen, İngiltere’deki Türkiye kökenlilerin belirginleşmeye başlaması 12 Eylül darbesinden sonradır. Bu varoluşun temel belirleyeni ise İngiltere’ye iltica eden Türkiye kökenli politik göçmenlerdir. İngiltere’ye doğru 1980’li yıllar boyunca devam eden göç dalgası - kimi farklı katmanları da içinde bulundurmakla birlikte- Türkiye solunda yer alan çeşitli örgütlenmelerde faaliyet yürüten kişiler üzerinden sürmüş ve 1990’lı yılların başına kadar da sürmüştür. Bu çerçevede, tezin saha çalışması İngiltere’de Türkiye kökenlilerin yoğun olarak ikamet ettikleri Londra başta olmak üzere, Cambridge, Cardiff, Bournemouth ve Coventry şehirlerinde gerçekleştirilmiştir. Alandan toplanan veriler üzerinden ana sorunsala yönelik siyasal göç ve sürgünlerin arka planında yatan nedenler tespit edilmeye çalışılmıştır. Göçmenlerin İngiltere’ye göç etme dönemlerinde sahip oldukları politik reflekslerinin yanı sıra siyasal, ekonomik, kültürel ve yaşamsal beklentilerinin tüm bu süreç boyunca geçirdiği evrim temel varsayımlar üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır. Bu temel amaca varmak için çalışma dört ana bölüm çerçevesinde tasarlanmıştır. “Araştırma Bilgileri” başlıklı birinci bölüm altında araştırma için geliştirilen metodolojik bilgiler sunulmuştur. Daha geniş bir ifadeyle, bu doktora tez çalışmasının konusu, amacı, sorunsalı gibi tanımlayıcı bilgilerin yanı sıra, araştırmanın olanakları ve sınırlılıklarına değinilmiş; benzeri nitelikteki 2 araştırmalar irdelenmiş ve araştırma çıktılarının -beklenilen- özgün değer katkısı ifade edilmiştir. Evren ve örneklemin nasıl belirlendiği, araştırmanın neyi aradığı, neyi neden kapsadığı yahut dışında bıraktığı, hangi veri toplama tekniklerinin değerlendirildiği ve hangi araçlarla verilerin değerlendirildiği gibi konulara yer verilmiştir. İkinci bölüm, “Kavramsal Çerçeve” başlığıyla sunulmuştur. Çalışmanın üzerine inşa edildiği ve Türkçe’de sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılan “göç”, “sığınmacı”, “iltica/ilticacı”, “mülteci” ve “politik/siyasi mülteci” kavramlarının kökenleri ve farklılıkları kavramsal olarak incelenmiş; ana sorunsal bağlamının dışına çıkılmamaya özen gösterilerek kategorize edilmiş ve literatürde göç kavramına içkin çeşitli bilgiler değerlendirilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümü olan “İngiltere’ye Göçün Tarihsel Arkaplanı” başlığı altında, Türkiye’den Avrupa’ya yönelik göçün tarihçesi ana hatlarıyla sunulmuş; İngiltere’ye göç eden Kıbrıs ve Türkiye kökenlilerin süreci dört katman üzerinden anlatılmıştır. Dördüncü bölümde, saha çalışmasından elde edilen bulgular sunulmuştur. Öncelikle, saha çalışması ve sahadan toplanan verilerin tasnifine ilişkin kimi bilgiler/açıklamalar verilmiştir. Araştırmaya ilişkin bulgular ise üç ara başlıkta paylaşılmıştır. “Demografik Bilgiler” başlığı altında, araştırma katılımcılarının yaş, medeni hal, öğrenim, anadil vb. bilgileri sunulmuştur. “Göç Süreci” olarak isimlendirilen başlık altında, araştırma örnekleminde bulunan 1980-1989 göçmenlerinin nasıl göç ettikleri, göç sürecindeki beklentileri, temel motivasyonlarının neler olduğu, hangi göç yolunu izledikleri, İngiltere’ye dair ilk izlenimlerinin neler olduğu gibi kendilerine yönelik değerlendirmeleri verilmiştir. Sonuç ve Değerlendirme bölümünde, araştırmanın genel çıktıları üzerinden bir değerlendirme yapılarak, 12 Eylül göçmenlerinin resmi çizilmeye çalışılmıştır. 1980’li yıllarda İngiltere’ye siyasal nedenlerle göç edenlerin ideolojik, sosyo- 3 politik ve sosyo-kültürel kimi değişimleri bu kısımda değerlendirilmiştir. Araştırma sürecinde gerçekleştirilmiş olan kimi gözlem notları da bölüm çerçevesinde değerlendirilmiştir. Türkiye kökenli göçmenlerin tabi olduğu kimi Birleşik Krallık yasa ve mevzuatları, 12 Eylül’den sonra bu ülkeye sığınmacı olarak iltica edenlerin başvurdukları uluslararası sözleşmeler, özellikle son 20 yıldır Türkiye’den İngiltere’ye göç etmek isteyenlerin başvurduğu Ankara Anlaşması’nın metni, Türkiye gerçekleşen seçimlerde Birleşik Krallık üzerinden kullanılan yurtdışı oyların değerlendirmesi ve bu tez çalışmasının veri toplama sürecinde kullanılan nicel ve nitel veri toplama araçlarının birer örneği ekler kısmında sunulmuştur.

-12 EYLÜL 1980 SONRASI TÜRKİYE’DEN İNGİLTERE’YE POLİTİK GÖÇ (1980- 1989)

1980 öncesinde ağırlıklı olarak ekonomik gerekçelerle Avrupa’ya giden Türkiye kökenliler, gittikleri ülkelerde gözle görülür nüfusa erişmiş olmalarına rağmen, İngiltere’deki Türkiye kökenli nüfusun belirginleşmesi 12 Eylül 1980 sonrasındadır. 12 Eylül 1980 darbesinden sonra, çoğunlukla Avrupa ülkeleri olmak üzere yaklaşık 30 bin kişi siyasi mülteci olarak başka ülkelere sığınmıştır. Bu rakamın bir kısmı da İngiltere’ye göç etmiştir. İngiltere’ye doğru 1980’li yıllar boyunca devam eden göç dalgası -kimi farklı katmanları da içinde bulundurmakla birlikte- Türkiye solunda yer alan çeşitli örgütlenmelerde politik faaliyetler yürütenler üzerinden sürmüştür. “12 Eylül” nedeniyle gerçekleşen bu göç dalgası, 1990’lı yılların başları itibariyle yavaşlamıştır, göç dalgası daha farklı bir dinamik üzerinde sürmüştür. Bu çalışma, 1980’li yıllarda siyasal nedenlerle İngiltere’ye göç edenlerin hem ilgili yıllar aralığındaki düşüncelerini hem de günümüzden kendi geçmişlerine dair değerlendirmelerini tespit etmeye yöneliktir. Bu çerçevede, İngiltere’de Türkiye kökenlilerin yoğun olarak ikamet ettikleri Londra başta olmak üzere, Cambridge, Cardiff, Bournemouth ve Coventry şehirlerinde nicel veriler için 187 kişiye dair bilgilerin elde edildiği 46 “hane halkı” soru kâğıdı uygulaması ve 378 “politik göçmen-kişi” soru kâğıdı uygulaması; nitel veriler için 81 yarı-yapılandırılmış mülakat, 22 yapılandırılmamış-derinlemesine mülakat ve 4 odak görüşme gerçekleştirilmiştir. Alandan toplanan veriler üzerinden ana sorunsala yönelik siyasal göç ve sürgünlerin arka planında yatan nedenler tespit edilmeye çalışılmış, göçmenlerin İngiltere’ye göç etme dönemlerinde sahip oldukları politik reflekslerinin yanı sıra siyasal, ekonomik, kültürel ve gündelik yaşamsal beklentilerinin tüm bu süreç boyunca geçirdiği evrim temel varsayımlar üzerinden analiz edilmeye çalışılmıştır."