Türkiye’de yüzde 51,41 oy oranıyla "Evet"in önde bittiği Anayasa değişikliğine ilişkin halk oylaması, Avrupa’da yakın dönemde benzer sonuçların yaşandığı referandumları hatırlattı.   

Avrupa ülkeleri son yıllarda yakın oranlarda biten bir dizi halk oylamasına sahne oldu. Demokratik iradeyi yansıtan sonuçlar, ortak kabulle uygulamaya girdi.

- Brexit kararı yaklaşık yüzde 52 ile geldi

Birbirlerine yakın oranda sonuçlanan referandumların en önemlilerinden biri, yansımaları hala devam eden Brexit oylaması oldu. 

İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda’dan oluşan Birleşik Krallık, sonuçları bütün Avrupa’yı etkileyen bir kararla geçen yıl haziran ayında Avrupa Birliği (AB) üyeliğini halk oylamasına sundu.

Gerilimli bir kampanya sürecinin ardından gerçekleşen halk oylamasına yüzde 72,2 oranında katılım görüldü. Çekişmeli oylamada seçmenlerin yüzde 51,9’u ülkenin AB’den ayrılmasından (Brexit) yana oyunu kullanırken, AB'de kalınmasını isteyenlerin oranı yüzde 48,1 olarak gerçekleşti. 

Oldukça yakın oranlara rağmen halk oylamasının sonucunun tartışma konusu yapılmadığı ülkede, sadece sonucun hayata geçirilme süreciyle ilgili bir dizi hukuki ve siyasi tartışma yaşandı.

Halk oylamasının sonucunun hukuki bağlayıcılığı olmamasına ve sadece hükümete tavsiye niteliği taşımasına karşın ülke, 29 Mart’ta seçmenin iradesine uygun olarak Brexit sürecini resmen başlattı. 

Brexit referandumu sürecinde ülkenin AB’de kalmasından yana kampanya yürüten İşçi Partili kadın milletvekili Jo Cox uğradığı bıçaklı saldırıda öldü.

- İskoçya

Birleşik Krallık’ta 2014’te yapılan İskoçya’nın bağımsızlığıyla ilgili halk oylaması hararetli bir propaganda sürecinin ardından gerçekleşti. 

Katılımın yüzde 85,59 olduğu halk oylamasında bağımsızlıktan yana oy verenlerin oranı yüzde 44,7’de kalırken, Birleşik Krallık içinde kalmaktan yana olanların oranı yüzde 55,3 oldu.


Halk oylamasının ardından taraflar, koşullarda "dramatik bir değişiklik" olmadıkça bağımsızlık tartışmasının rafa kaldırılması konusunda görüş birliğine vardı. Ancak Birleşik Krallık’ın Brexit kararı almasını dramatik değişiklik sayan İskoçya bölgesel hükümeti şimdi bağımsızlık için ikinci bir halk oylaması talep ediyor.

İskoç hükümetinin talebi Londra’daki merkezi hükümet tarafından kabul edilirse, İskoçya 2018 sonunda veya 2019 başında bağımsızlık için yeni bir referanduma gidecek.



- İsviçre

İsviçre halkı AB ülkelerinden göçü sınırlamayı öngören bir teklifi 2014 yılında oyladı. 

Sadece 19 bin 516 oy farkla sonuçlanan halk oylamasında teklife "Evet" diyenlerin oranı yüzde 50,3, "Hayır" diyenlerin oranı ise yüzde 49,7 oldu. 

Hükümet ve ülkedeki birçok siyasi parti, göçmenlere sert kotalar getiren teklife karşıydı. Yasanın ülke ekonomisine ve AB ile ilişkilere zarar verebileceği savunuluyordu. Buna rağmen, yasa halk tarafından desteklendi. 

Referandumdan çıkan sonuç, İsviçre ile AB arasındaki işçilerin serbest dolaşımı anlaşmasına da aykırıydı. Teklifin kabulüyle, AB ülkelerinden göçmenlerin İsviçre'ye girişine sınırlamalar getirildi.

İsviçre'de her yıl ortalama 4 defa referandum yapılıyor. Katılım oranının ortalama yüzde 50 olduğu halk oylamalarında posta ve oy verme merkezleri yoluyla veya internet üzerinden oy kullanılabiliyor.

- İtalya

İtalya da geçen yıl kapsamlı anayasa değişikliği öngören halk oylamasına sahne oldu. 

Çift meclisli yasama sisteminin geçerli olduğu ülkede, parlamentonun üst kanadı Cumhuriyet Senatosu'nun yasama yetkilerini ciddi ölçüde törpüleyerek yasama sürecini hızlandırmayı hedefleyen, toplam 47 maddede değişiklik içeren anayasa değişikliği için aralık ayında referanduma  gidildi. 

Katılımın yüzde 65,47 olduğu halk oylamasında anayasa değişikliğine "Evet" oyu verenler yüzde 40,88’de kalırken, "Hayır" oyları yüzde 59,12 oldu.

Bunun siyasi kariyerinin en önemli oylamalarından biri olduğunu söyleyen dönemin Başbakanı Matteo Renzi, sonucun ardından istifa etti. Renzi'nin ardından Renzi'nin başında olduğu Demokrat Parti'den Paolo Gentiloni Başbakanlığa geldi.


- Danimarka

Danimarka'da 3 Aralık 2015’te, AB'nin adalet ve içişleri kurallarının benimsenmesi halk oyuna sunuldu.

Katılımın yüzde 71,9 olduğu oylamada, seçmenlerin yüzde 46,9’u "Evet" derken, yüzde 53,1’i "Hayır" oyu kullandı.

Danimarka parlamentosundaki partilerin çoğunluğunun "Evet" için kampanya yaptığı halk oylamasında aşırı sağcı Danimarka Halk Partisi, Liberal İttifak ve Kızıl Yeşil Birlik Listesi "Hayır" kampını oluşturmuştu. 


Halk oylamasının olumsuz sonuçlanması nedeniyle Danimarka hala Avrupa polis teşkilatı Europol'da kalabilmek için AB ile özel bir anlaşma yapmaya çalışıyor. 

- İsveç

Yakın dönemde halk oylaması yaşanan bir diğer Avrupa ülkesi de İsveç oldu. Ülke, 2013'te AB’nin ortak para birimi avroya geçip geçmemeyi halk oyuna sundu.

Oylamada seçmenlerin yüzde 56’sı "Hayır" derken, "Evet" diyenlerin oranı yüzde 44’te kaldı.

Gerilimli geçen halk oylaması sürecinde sandık başına gidilmesine bir hafta kala avroya geçilmesi için kampanya yürüten ülkenin eski Dışişleri Bakanı Anna Lind uğradığı bıçaklı saldırıda hayatını kaybetti.

Referandum sonucu ile İsveç, AB üyesi olduğu halde avro yerine kendi para birimini kullanan az sayıda ülkeden biri oldu.


Avrupa'da yapılan referandumlar her ne kadar az farkla bitse de bu halk oylarının meşruiyeti ve sonuçları tartışılmadı.