Hazar ülkelerinin ilk kez temel konularda anlaşma sağladığını ifade eden Putin, “Biz ilk kez Hazar bölgesi ile ilgili siyasi bir deklarasyon konusunda anlaştık. Anlaşma tüm bölge ülkelerinin uzun vadeli çıkarına. Kabul edilebilir bir anlaşma için tarafların hazır olduklarını ifade etmelerinden memnunuz.” dedi.
Tüm sorunların tamamı ile çözüldüğünü söyleyemeyeceğini vurgulayan Putin, “Ancak sorunlu konuların sayısı önemli ölçüde azaldı. Uzmanlar kalan konularla ilgili çalışmalarını yoğunlaştırdı. Biz 18 yıldır devam sorunu çözecek konvansiyonun yakın gelecekte imzalanabileceğine inanıyoruz.” şeklinde konuştu. Rus lidere göre, Hazar ülkeleri su yüzeyi, su altı ve avlanmak için alanların oluşturulmasında anlaştı.
Enerji ve hidrokarbon ürünler konusunda beş ülkenin daha sıkı işbirliği içinde olması gerektiğini savunan Putin, “Hazar ülkeleri petrol ve doğalgaz çıkarımı konusunda liderler. Dünya hidrokarbon piyasalarında işbirliğimizi geliştirebiliriz. Burada fiyat politikaları ve enerji güvenliği konuları dahil.” önerisinde bulundu.
TRANS-HAZAR BORU HATTINDA SORUN VAR
Zirvede bir konuşma yapan Türkmenistan Cumhurbaşkanı Gurbanguli Berdimuhammedov, Hazar Denizi’nin tabanından boru hattı döşemenin o ülkenin egemenlik hakkı olduğunu savundu. Rusya ise bölgede inşa edilecek boru hatları ile ilgili tüm ülkelerin onayının alınması gerektiğini savunuyor.
Henüz karara bağlanmayan konuda dikkatli konuşmak istediğini, ancak kendilerinin azami derecede çevre şartlarına dikkat göstererek denizin altından doğalgaz boru hattı döşeme hakları olduğunu söyledi. Hazar’ın kısa zamanda dünyanın en büyük petrol ve doğalgaz çıkarım ve ulaşım merkezlerinden birine dönüşeceğini belirten Berdimuhammedov, konu ile ilgili objektif olunmasını istedi.
Türkmenistan ve Azerbaycan, Türkmen doğalgazını Rusya’ya by-pass ederek Avrupa’ya ulaştırmak için Trans-Hazar boru hattını inşa etmeye çalışıyor.
HAZAR’DA ÜÇÜNCÜ ÜLKE ASKERİ VARLIĞI OLMAYACAK
Rusya Devlet Başkanı Putin, Hazar ülkelerinin mevcut uygulamayı değiştirmeyi düşünmediklerini, sınırdaş ülkelerin dışında askeri gücün bölgede bulunmasına karşı olduklarını söyledi. Putin bölgenin sorunlarının sadece beş ülkenin egemen hakları çerçevesinde alacakları kararla çözülebileceğini vurguladı.
Hazar’a komşu Rusya, Kazakistan, Azerbaycan, Türkmenistan ve İran’ın imzaladığı ortak deklarasyona göre, üçüncü ülkelerin askeri varlıkları bölgede kabul edilmeyecek. Bölgedeki askeri hareketlilik de kabul edilebilir seviyenin üzerinde olmayacak. Tüm ülkeler birbirlerinin egemenlik hakları, toprak bütünlüğü ve bağımsızlığına zarar verecek herhangi bir girişimde bulunmayacak.
İKİ AYRI EKONOMİK ALAN MÜZAKERE EDİLİYOR
Hazar’ın göl ya da deniz olacağı, dibinde ve yüzeyinde sınırların belirlenmesi, petrol ve doğalgaz yataklarının paylaşımı ile deniz dibinden döşenecek boru hatları ile ilgili belirsizlikler bulunuyor. Rusya deniz yüzeyi açısından her ülkenin 25 mil ekonomik alanının bulunması gerektiğini ve ortada kalan alanın da beş ülke tarafından ortak kullanılmasını öneriyor. Liderler 25 milin avlanma alanı olarak kabul edilmesi, ekonomik bölgenin ise 15 mile çekilmesini müzakere ediyor.
Hazar’da daha az kıyısı bulunan İran’a göre deniz dibi ve yüzeyi beş eşit parçaya bölünmeli. Kepez doğalgaz yataklarının işletimi konusunda Türkmenistan ve İran sorun yaşanıyor.
